مقالات روانشناسی
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی
Borderline personality disorder
اختلال فرد همواره بر روی لبه یک مرز یا خط در حال حرکت بوده و هر لحظه امکان دارد از یک سوی مرز سقوط کند. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت به دلیل برخورداری از رفتارها و عواطف ناپایدار، در زمره افراد روان‌پریش جای می‌گیرند. این اختلال در زنان شایع‌تر است.افراد دارای اختلال شخصیت مرزی(borderline personality disorder)، در یک لحظه شاد و خوشحال و لحظه دیگر افسرده و منزوی میشوند. همچنین این افراد در لحظه‌ای فاقد هر گونه احساسی هستند و در لحظه بعدی در قامت یک فرد نزاع طلب نمود پیدا میکنند. بر همین اساس، چرخش سریع احساسات در افراد مبتلا به مشکل شخصیت مرزی، در رفتار آنها به نحو مشهود و ملموس به چشم می‌خورد. در این زمینه باید خاطر نشان کرد که افراد دارای این اختلال، در بیشتر زمان‌ها با حس پوچی و بی حوصلگی دست به گریبان هستند. از سوی دیگر، افراد دارای اختلال شخصیت مرزی، حمله‌های از نوع روان پریشی دارای زمان کوتاه را نیز تجربه میکنند. این افراد علاوه بر هراس از تنهایی، از شخصیتی غیر قابل پیش بینی برخوردار هستند، به همین جهت و به منظور رها شدن از تنهایی به برقراری تعامل و ارتباط با افراد غریبه مبادرت میکنند.
توصیف اختلال شخصیت مرزی :
سبک رفتاری:
از لحاظ رفتاری افراد دارای اختلال شخصیت مرزی با اعمال فیزیکی خود آسیب رسان ، از قبیل ژست های خودکشی، خود مثله کردن یا تحریک به نزاع مشخص میشوند. موقعیت های اجتماعی و شغلی آنها اغلب کمتر از حدی است که هوش و توانایی آنها ایجاب میکند. از بین همه انواع اختلالات شخصیت ، مرزی ها بیشتر از همه احتمال بی نظمی در چرخه شبانه روزی مخصوصا چرخه خواب و بیداری دارند و همین دلیل بی خوابی مزمن یکی از موارد شکایت معمول آنها است.
سبک میان فردی :
از لحاظ روابط میان فردی مرضیه ها به وسیله بی ثباتی تناقضی خود مشخص میشوند . یعنی آنها به سرعت از آرمان کردن و چسبیدن به فردی دیگر به مخالفت و ارزش زدایی از آن فرد تغییر میکنند. آنها به طرد شدیدا حساس هستند و به دنبال کمترین استرس ، تجربه افسردگی و طرد شدگی را نشان میدهند . بعضی از صاحب نظران اضطراب جدایی را انگیزه اصلی این اختلال شخصیت می دانند . روابط روابط میان فردی بسیار سریع و حاد تشکیل می شود. با وجود این سازگاری اجتماعی نسبتاً سطحی است . آنها در برابر تنها بودن شدیداً بی تحمل هستند و برای طلب همراهی دیگران به شدت تلاش میکنند.چه به صورت روابط جنسی بی بند و بار ، چه تلفن کردن های آخرشب به آشنا های جدید و چه به صورت مراجعه دیر وقت شب به اورژانس بیمارستان ها با مجموعه ای از شکایت های پزشکی روانپزشکی مبهم .
سبک شخصیت مرزی :
1- در تمامی روابط تمایل به تجربه کردن دلبستگی پرشور و متمرکز دارند در روابط هیچ چیزی دست کم گرفته نمی شود.
2- از نظر هیجانی فعال و واکنشی هستند احساسات خود را نشان می دهند و در هر چیزی از دل و جان مایه میگذارند.
3- تمایل دارند که بی قید ، خود انگیخته و خوش طلب باشند ، درخطر جویی بی پروا هستند.
4- افرادی هستند خلاق ، سرزنده، مشغول و سرگرم ابتکار نشان میدهند و می توانند دیگران را به فعالیت تحریک کنند.
5- خیال آفرین و کنجکاو هستند و تمایل به تجربه و امتحان کردن فرهنگ و نظام های ارزشی دیگر دارند.
6- دائماً تمایل دارند که عمیقاً درگیر یک رابطه عاشقانه با کسی باشند.
سبک شناختی:
سبک شناختی این افراد به صورت انعطاف ناپذیر و تکانشی توصیف می شود. انعطاف پذیری و تکانشی توصیف میشود . انعطاف پذیری سبک آنها با انتزاع های متحجر مشخص میشود که به آسانی به خود بزرگ بینی ، تصورات آرمانی از دیگران با افراد واقعی بلکه به صورت تجلی افراد "به طور کاملاً خوب" و "به طور کاملاً بد" منجر می شود. آنها با قیاس با تجربه گذشته استدلال میکنند و از این رو در استدلال منطقی و آموختن از تجربه‌ها و روابط گذشته دشواری دارند . از آنجا که مرزی ها از نظر مکان کنترل بیرونی هستند. معمولا وقتی کار ها خراب میشود دیگران را مورد سرزنش قرار می دهند. با پذیرش مسئولیت برای بی کفایتی خود ، مرزی ها باور دارند که در تغییر وضعیت و اوضاع و احوال ناتوان هستند . در نتیجه هیجانات آنها بین امیدواری و ناامیدی نوسان دارد . چون باور آنها این است که اوضاع احوال بیرونی فراتر از کنترل آنهاست .
سبک عاطفی :
سبک هیجانی افراد دارای اختلال شخصیتی مرزی به وسیله تغییرات فراوان خلقی از خلق بهنجار یا سرخوش تا خلق ملول مشخص میشود به علاوه عصبانیت و خشم شدید ممکن است به آسانی در آنها برانگیخته شود و در حد نهایی دیگر احساس پوچی و بطالت عمیق یا ملالت بارز دیده می شود.
سبک دلبستگی :
افراد دارای دیدگاه نوسانی درباره خود و دیگران سبک دلبستگی بی سازمان را به نمایش میگذارند. دلبستگی بی سازمان از تجربه مکرر حاصل میشود که در آن سرپرست و مراقب برای کودک ترسان به نظر می‌آید و هم ترسناک . این سبک با نشانه شناسی گسسته همراه است که مستعد بودن برای اختلال استرس پس آسیبی را در فرد افزایش می دهد .اختلال شخصیت مرزی به وسیله ساختار شخصیتی بی ثبات مشخص می شود که به نظر می رسد در بین سبک های دلبستگی ناایمن متعددی در نوسان است ونیمرخ بی سازمانی را به وجود می‌آورد . که "سبک دلبستگی بی سازمان" خوانده می شود . اما معیار مطلوبی که قالب صاحب نظران برای این اختلال اساسی می‌دانند این است: انتظار رسیدن به هدف ها و حفظ روابط نزدیک
هفت ویژگی مهم اختلال شخصیت مرزی:
1.ترس از ترک‌شدن و ترس از تنها ماندن دارند:
خشم و ترس شدید در این افراد از تنها ماندن نشأت می‌گیرد. این افراد حتی اگر تجسم کنند که تنها هستند، دچار ترس و عصبانیت میشوند. ترس از تنها بودن، یک مشکل جدی در روابط خانوادگی ایجاد میکند. در واقع هرکدام از ما ترس‌هایی داریم که آنها را در گوشه‌ای امن، ته ته قلبمان قایم کرده و خروارخروار خاک رویش ریخته‌ایم تا یادشان نیفتیم. شخصیت‌های مرزی هم ترس بزرگی دارند و آن این است که نکند یک‌وقت عزیزان‌شان آنها را تنها بگذارند. فرض کنید کسی که از اول راهنمایی با او دوست صمیمی بوده‌اید، ارتباطش را با شما قطع کند. حسابی توی پرتان می‌خورد، نه؟ روزهای متمادی فکرتان درگیر است، حتی شاید از دست او حسابی عصبانی شوید. حالا فکر کنید همین دو ماه پیش با کسی دوست شده‌اید و حالا او دیگر نمی‌خواهد شما را ببیند. این بار چقدر ناراحت میشوید؟واکنش شخصیت مرزی به حالت دوم، بیشتر شبیه واکنشی است که دیگران به مثال اول نشان میدهند. طردشدن از طرف فردی دیگر، هرچقدر هم که دور باشد، مثل پتکی یک‌تُنی بر سر آنها می‌خورد و اذیت‌شان میکند. اما شرایط برای آنها از این حد هم فراتر می‌رود. اگر دوستی فقط چند دقیقه دیر سر قرار بیاید یا قرار را لغو کند هم، ترس شخصیت مرزی عود میکند و وحشت، وجودش را فرامی‌گیرد. برای همین است که، چه کسی واقعا بخواهد ترک‌شان کند و چه مسئلهی کوچکی مثل دیررسیدن به قرار پیش بیاید، شخصیت‌های مرزی با استیصال تلاش میکنند نگذارند فرد موردعلاقه‌شان، تنهایشان بگذارد. این وحشت و نگرانیِ مداوم باعث میشود برخی شخصیت‌های مرزی، هم‌نشینی با چیزهایی را ترجیح بدهند که قرار نیست کسی را ترک کنند، مثلا حیوانات، گل‌ها و اشیای بی‌جان.
2. روابط پرتنش و روابط متزلزل داشتن:
افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی، دارای روابطی ناپایدار با خانواده، فامیل و دوستان خود هستند. این افراد ممکن است سریعاً علاقه شدیدی به یک فرد پیدا کنند و ناگهان از آن شخص متنفر شوند. هرگونه جدایی و یا تغییر در برنامه مورد انتظار، می‌تواند یک واکنش شدید و احساس طرد را در بیمار مبتلابه اختلال شخصیت مرزی به وجود بیاورد. هنگامی‌که این افراد به یک‌چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آن‌کس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا میکنند. در واقع سخت‌ترین بخش زندگی برای شخصیت‌های مرزی، روابط بین‌فردی است. فرقی نمی‌کند این رابطه با مادر و پرستار و رفیق باشد یا رابطه‌ای عاشقانه. شخصیت‌های مرزی، خدایان نگاه صفروصدی به وقایع‌اند. یک روز طرف مقابل را تا عرش بالا می‌برند و چنین شخصی برایشان میشود بهترین انسان روی کره‌ی زمین .اما هنوز مدتی نگذشته که آسمان و زمین جابه‌جا میشوند: همان انسان بهشتی، در ذهن‌شان میشود بدترین، پست‌ترین و بی‌ارزش‌ترین آدم دنیا! چرا؟ چون در ذهن شخصیت مرزی، آن فرد به‌اندازه‌ی‌کافی برای او اهمیت قائل نشده، آن‌قدر که باید برایش مایه نگذاشته و خلاصه در کنارش نبوده است. اگر با اختلال شخصیت مرزی سروکله بزنید، ذهن‌تان مثل ماشینی کار میکند که سرعتش یا می‌تواند ۱۰ باشد یا ۲۰۰! نمی‌شود با سرعتی حرکت کرد که هم زیادی کند نباشد و هم از محدوده‌ی سرعت مجاز بیشتر نشود. همچنین نمی‌توانید آدم‌ها را طوری تصور کنید که بتوانند هم ویژگی‌های خوب داشته باشند و هم ویژگی‌های بد. حالا تصور کنید نه‌تنها سرعت میانه ندارید، بلکه عقربه‌ی سرعت‌سنج ماشین‌تان مدام دارد بین ۱۰ و ۲۰۰ نوسان هم میکند. قضاوت شخصیت‌های مرزی درمورد اطرافیان‌شان هم، مدام بین خوب‌ترین و بدترین در نوسان است و ثباتی ندارد.
3. احساس پوچی دارند و بی‌ثبات‌بودن تصویر فرد از خودش:
هنگامی‌که این افراد به یک‌چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آن‌کس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا میکنند و توانایی مقابله کردن با این احساس را ندارند. علائم اختلال شخصیت مرزی می‌تواند شامل احساس بی‌ارزشی، بی‌عشقی و پوچی باشد. یک درمان جدید به نام رفتار دیالکتیکی می‌تواند برای افراد مبتلا مفید باشد.
بیایید چالشی راه بیندازیم: بروید توی خیابان جلوِ خانه‌تان و به‌طور تصادفی از فردی بپرسید خودش را چطور توصیف میکند. شرط می‌بندم اول می‌نشیند به فهرست‌کردن چند تا از ویژگی‌های شخصیتی‌اش. شاید بعضی ارزش‌ها و قوانین اخلاقی را که برایش مهم هستند هم بیان کند. اگر کمی با او گرم بگیرید، احتمالا از هدف‌ها و آرزوهایش هم برایتان تعریف خواهد کرد. مجموعه‌ی این ویژگی‌ها و ارزش‌ها و هدف‌ها، تصویری را نشان می‌دهد که دوست جدیدتان از خودش دارد.اگر چند ماه بعد دوباره از او درمورد خودش سؤال کنید، قریب‌به‌یقین دوباره همان جواب‌های دفعه‌ی پیش را تحویل‌تان خواهد داد. اما اگر او اختلال شخصیت مرزی داشته باشد، احتمالش خیلی بیشتر است که داستانِ کاملا متفاوتی برایتان تعریف کند: ممکن است تصمیم گرفته باشد دنبال شغل کاملا متفاوتی برود یا اینکه ارزش‌های اخلاقی قبلی‌اش را به‌کل بی‌خیال شده و قوانین جدیدی جایگزین آنها کرده باشد. حتی ممکن است نظرش درمورد جنسیتی که دارد هم عوض شود. مثل بخش‌های دیگرِ زندگی‌اش، تصویر شخصیت مرزی از خودش هم به‌طور نوسانی تغییر میکند.
4. رفتارهای تکانشی و خطرناک دارند:
بعضی افرادِ مرزی، افرادی تکانشی هستند؛ این یعنی خیلی ناگهانی به ذهن‌شان خطور میکند که فلان کار را انجام بدهند و بلافاصله بدون فکرکردن، همان‌جا عملی‌اش میکنند. بیشترِ کسانی که اختلال شخصیت مرزی دارند، حوصله‌شان خیلی زود سرمی‌رود. همین باعث میشود کارهای تکانشی‌شان از نوع خطرناک باشد تا ایجاد هیجان کند، مثلا همین رانندگی غیرعادی، مصرف مواد مخدر، قمار یا روابط جنسی پرخطر. البته همه‌ی مرزی‌ها هم دنبال کارهای پرخطر نمی‌روند، بلکه برخی مرزی‌ها ممکن است خریدهای یکهویی بکنند یا اینکه بعضی وقت‌های خاص، یک‌دفعه و بدون اینکه گرسنه باشند، شروع کنند به پرخوری.
5.خودزنی و خودکشی و آسیب رساندن به خود دارند:
فرد مبتلابه این اختلال می‌تواند دارای علائم خطرناکی باشد و مشکلاتی را در ارتباط با تصویر بدن خود و عزت‌نفس داشته باشند. افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی به خودشان صدمه می‌زنند، مثل بریدن بدن خود با چاقو. حتی ممکن است فکر خودکشی کنند، در این صورت باید فوراً به روان‌پزشک مراجعه کنند. تا حالا کسی از دوروبری‌هایتان بوده که قصد خودکشی داشته و نقشه‌اش را با شما مطرح کرده باشد؟ اگر بوده، لابد خبر دارید که وقتی شنونده‌ی حرف‌های آن آدم باشید، چقدر ترس و اضطراب و چرا و چطور در ذهن‌تان ولوله میکند؛ آن تلاش پردلهره که برای عوض‌کردن تصمیم طرف باید بکنید به کنار، در همه‌ی ساعت‌ها و روزهای بعدی مدام فکرتان درگیر می‌ماند که نکند کارش را کرده باشد؟ نکند واقعا منصرف نشده باشد؟ نکند الان بروم پیشش و ببینم… این قصه‌ای است که اطرافیانِ شخصیت‌های مرزی، قهرمانانش هستند. شخصیت‌های مرزی ممکن است بارهاوبارها برای خودکشی اقدام کنند؛ همان‌طورکه گفتیم، تنهاماندن و ترک‌شدن برایشان بسیار دردناک است، بنابراین اگر فکر کنند یکی از نزدیکان‌شان به هر دلیلی می‌خواهد از آنها دور شود، ممکن است از تهدید به خودکشی به‌عنوان حربه استفاده میکنند تا جلوِ رفتنش را بگیرند.
6.هیجان‌های بی‌ثبات داشته و رفتارهای پرخطر می کنند:
پول خرج کردن بی‌رویه یکی از رفتارهای افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی است. روابط جنسی نامناسب، پرخوری و یا رانندگی کردن خطرزا از رفتارهای پرخطر این افراد است. این رفتارها ناشی از تصور ضعیف فرد از خودش است. در واقع اینگونه فکر می کنند که برای من، مدیریت هیجان‌هایی که پیدا می‌کنم، همیشه خیلی سخت است؛ وقتی ناراحت می‌شوم در قعر غم فرو می‌روم و نمی‌دانم باید چه کار کنم تا از آن بیرون بیایم. وقتی استرس می‌گیرم، حسابی هول می‌کنم تا بالاخره چند ساعت بعد، تازه یادم می‌آید که «آهان! اگر نفس عمیق بکشم، آرام‌تر می‌شوم». برای منی که به‌سادگی اسیر هیجان‌هایم می‌شوم. درک‌کردن «الاکلنگ هیجانی» در شخصیت‌های مرزی آسان است. وقایع و اتفاق‌ها به‌شدت روی شخصیت‌های مرزی اثر میگذارند و گاهی اتفاق کوچکی می‌تواند خُلق‌شان را کاملا از این رو به آن رو کند. مسئلهی دیگر این است که شخصیت‌های مرزی به هیجانات مختلف عادت نمی‌کنند. بعضی آدم‌ها خودشان را خوب می‌شناسند: می‌دانند غمگین‌شدن‌شان چه شکلی است و چه فکرهایی در آن حالت به‌سراغ‌شان می‌آید. اما وقتی اختلال شخصیت مرزی داشته باشید، هربار که غمگین شوید، احساس می‌کنید انگار دفعه‌ی اول‌تان است؛ برای همین هم هربار شوکه میشوید، انگار چیزی مثل پتک توی سرتان می‌خورد و وسط دریایی مواج و طوفانی، تنها رها میشوید. خیلی وقت‌ها این تجربه‌های هیجانی صرفا شامل حس خاصی هم نیستند؛ آنها غمگین، عصبانی یا نگران نیستند، بلکه ملغمه ای از همه‌ی اینها با هم‌اند. افراد مرزی ممکن است برای چند ساعت تا چندین روز پیاپی، به‌طور مداوم افسرده، عصبانی یا مضطرب باقی بمانند. این دوره‌های هیجانی از چند روز بیشتر نمی‌شوند، اما بعدشان لزوما خوش‌حالی و حال خوب هم نمی‌آید. بلکه به‌احتمال‌زیاد، اتفاق دیگری می‌افتد، موج هیجانات جدیدتری به ساحل می‌کوبد و دوره‌ی طوفانی جدیدی آغاز میشود. در این افراد زیاده‌روی در مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی دیده میشود و آنها برای فرار از مشکلات و یا آرام شدن، به مواد مخدر و مشروبات الکلی رو می‌آورند. برای کنترل بهتر علائم این اختلال، همه این موارد باید درمان گردند.
7.عصبانیت غیرعادی و خشم بی‌جا دارند:
شرایط خارج از کنترل و یا ناچیز می‌توانند افراد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی را بسیار خشمگین کنند. برای مثال اگر والدین و یا همکاران برای مدت کوتاهی، به فرد مبتلابه اختلال شخصیت مرزی اعتنا نکنند، این فرد از احساس طرد و انزوا، بسیار خشمگین میشود. در واقع ملغمه‌ی مشکلاتی که شخصیت‌های مرزی دارند، باعث میشود برخی اوقات در کنترل خشم‌شان دچار مشکل شوند. وقتی مسئلهی عصبانی‌کننده‌ای پیش می‌آید، افراد مرزی ممکن است نسبت‌به بقیه‌ی افراد، خیلی بیشتر به موضوع واکنش نشان بدهند یا اینکه خیلی سریع‌تر خشم‌شان فوران کند. این فوران‌ها به‌خصوص وقتی پیش می‌آید که کسی دست روی نقاط حساس آنها بگذارد، یعنی کاری کند که فرد مرزی فکر کند مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته یا اینکه عزیزش دارد او را ترک میکند.
آیا اختلال شخصیت مرزی درمان دارد؟
روش رفتار درمانی دیالکتیکی می تواند به درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک شایان توجهی کند. بر اساس تحقیقاتی در مجله پزشکی نیو اینگلند، این روش توانسته است میزان بستری شدن افراد در بیمارستان را تا نود درصد و میزان عود را هم به میزان پانزده درصد کاهش دهد.
مطالب مهم درباره افرادنمایشی که شما باید بدانید:
مهم ترین ویژگی های افراد مرزی کدام است ؟
چه تفاوتی بین تیپ شخصیتی مرزی و اختلال آن وجود دارد؟
پیامد ها و اثرات اختلال شخصیت مرزی کدام است ؟
توصیه های فردی به افراد شخصیت مرزی چیست؟
چه چیز باعث ابتلا به اختلال شخصیت مرزی میشود؟
چطور می‌توان اختلال شخصیت مرزی را تشخیص داد؟
ترس های اصلی اختلال شخصیت مرزی چیست؟
مشکلات افراد ضد اجتماعی در شغل و حرفه کدام است ؟
چگونه این افراد می توانند در شغل و حرفه موفق شوند ؟
راهکارهای درمان تیپ شخصیت مرزی چیست؟
نحوه تعامل با افراد دارای اختلال شخصیت مرزی کدام است؟
